TÜRK?YE SAVA? L?DERLER?N? MAHKUM ETT?
Askeri Mahkeme Enver Pa?a, Talat Bey ve Cemal Pa?a’ya ölüm cezas? verdi.
ÜÇÜ DE KAÇTI
Cavit Bey ile Musa Kaz?m, sava?ta oynad?klar? rol nedeniyle 15 y?l kürek cezas? ald?lar.

13 Temmuz 1919
 

Konstantinopolis, 11 Temmuz – Sava? s?ras?nda Türk hükümetinin yöneticileri olan Enver Pa?a, Talat Bey ve Cemal Pa?a, sava? s?ras?nda Türk hükümetinin davran??? konusunda soru?turma yürüten bir Türk askeri mahkemesi  taraf?ndan ölüm cezas?na çarpt?r?ld?lar.

Enver ile Jön Türk hükümetinde yönetici konumunda olan iki çal??ma arkada?? birkaç ay önce Türkiye’den kaçm??lard?. Nerede olduklar? halen bilinmemektedir.

Eski Maliye Naz?r? Cavit bey ile eski ?eyhülislam Musa Kaz?m Bey on be? y?l kürek cezas?na çarpt?r?ld?lar.

Askeri  Mahkeme eski Meclis Ba?kan? Rifat Bey ile eski Posta ve Telgraf Bakan? Ha?im Bey için beraat karar? verdi.

___________

?stanbul’daki Amerikan Büyükelçisi Henry Morgenthau ile yine ?stanbul’daki ?ngiliz Büyükelçisi Sir Louis Mallet’in telgraflar?, kitaplar?, makaleleri ve yapt?klar? röportajlar, Veziri Azam Damat Ferit Pa?a’n?n emriyle Harbiye Naz?r? Abuk Ahmet Pa?a taraf?ndan kurulan askeri mahkemmenin cezaland?rd??? Jön Türk liderlerinin i?ledi?i suçlar? hiçbir ku?kuya yer b?rakmayacak ?ekilde ortaya koymu?tu.

[Mahkemenin karar?], Türk halk?n? sava?a kat?lma ve Ermeni, Rum ve Süryanilere uygulanan zulüm ve tehcir suçundan aklamak için yeni rejimin yetkilileri taraf?ndan  yürütülen kovu?turmalar?n ula?t??? zirveyi temsil ediyor. [Sürecin] fiiliyattaki zirvesini ise eski ?a?e Naz?r? ve Diyarbekir Valisi Kemal Bey’in 12 Nisan’da ?stanbul, Beyaz?t Meydan?’nda as?lmas? olu?turdu.

Bu kez [idam] cezalar?, ayn? ?ekilde h?zla infaz edilemeyecek. Enver, Talat ve Cemal, Sultan VI Mehmet’in Ekim ay?n?n son günlerinde ki?isel elçilerini ?ngiliz Amirali Caltprop’a göndererek Türkiye’nin teslim oldu?unu bildirmesinden birkaç gün önce Almanya’ya kaçt?lar. Hazine defterlerinde yapt??? “tahrifat” ve finansal reform program?n?n Müttefikler Aras? [Tahkik] Komisyonu taraf?ndan kabul görmedi?i anla??l?nca Cavit Bey de Mart ay?nda [yurtd???na] kaçt?.

Talat Bey sava? y?llar?n?n büyük bir bölümünde Sadrazam ve Dahiliye Naz?r?, Enver Harbiye Naz?r?, Cemal ise, donanmay? Alman Amirali’nin komutas? alt?na verdi?i Bahriye Naz?rl???n?n ard?ndan  Suriye Genel Komutanl???na getirilmi?tir.

Hararetli bir Alman yanda?? olan Enver, General von der Goltz’un ö?rencisiydi. Goltz, 1910 – 1912 y?llar? aras?nda Türk ordusunun e?itimini üstlenmi?, ancak verdi?i e?itim 1912’de ordunun S?rplar, Yunanl?lar ve Bulgarlar kar??s?nda yenilgiye u?ramas?n? engelleyememi?ti.  ?ngiliz D??i?leri Bakanl???’n?n 20 Kas?m 1914 tarihli raporunda Sir Louis Mallet, Enver’in yükseli?inin ve Almanya’n?n hakimiyetinin ayn? y?l?n Temmuz ay?n?n son haftas?nda ortaya ç?kt???n? yazm??t?r. Bir y?l sonra Gelibolu harekat?n?n en yo?un günlerinde bir röportaj s?ras?nda Enver, yüzü k?zarmadan, Türkiye’nin gelecek sonbahar aylar?nda kuzeyden giri?ilecek bir Alman operasyonu ile kurtar?laca??n? söylemi?ti. Söz konusu operasyon ancak Bulgaristan’?n Merkez ?mparatorluklar?na kat?lmas? üzerine gerçekle?ecekti. Büyükelçi’nin yapt??? röportajlarda yaln?zca Enver de?il, Talat ve Cemal de sorun ç?karmalar? nedeniyle Ermeni katliamlar?n?n bir gereklilik oldu?unu belirtmi?lerdir.  

Suriye Genel Komutan? olan Cemal, Beyrut Reform Birli?i’ne kar?? yap?lan katliamlarda önemli rol oynam??t?. ?lk ba?ta Birli?in program?na sempati ile yakla?t??? görüntüsünü vermi?, ancak sonra  Birlik üyelerinin listesini ele geçirdi?inde onlara ihanet etmi?ti. Talat’?n özel görevlisi olarak Cemal. Ermenistan’da Kürtleri Ermenilere yönelik katliamlara te?vik etmi?ti.

Maliye Naz?rl???na 17 Mart’ta Tevfik bey getirildikten sonra bile Cavit Bey Hazine’nin çevresinden ayr?lmad?. Defterlerini kan?t olarak göstererek Almanya’y? oyuna getirdi?ini ve müttefik güçler ve onu destekleyen devletlerin Türkiye’ye 500.000.000 dolar de?erinde alt?n borç vermesi kar??l???nda, kendisinin onlara 850.000.000 dolar de?erinde Alman hisselerini verece?ini, bu hisseleri, sava?tan galip ç?kan devletler olarak 350.000.000 dolar kârla kolayl?kla bozdurabilecelerini bildirdi. Müttefikler bu teklifi reddettiler ve uzmanlar söz konusu defterler üzerinde denetime ba?lay?nca Cavit bey ortadan kayboldu. [Amerikan ve ?ngiliz] Büyükçelçilerine göre Cavit kendini aç?kça ortaya koyan bir “Almansever” de?ildi, ama çok kötü bir maliyeciydi.

Cavid bey gibi 15 y?l kürek mahkumlu?una çarpt?r?lan Musa Kaz?m, Enver’in korumas? alt?nda Harputlu bir Kürttü. Sava??n ba??nda esrarengiz bir ?ekilde ortadan kaybolan Hayri Bey’in yerine ?eyhülislaml??a getirilmi?ti. 1913 y?l?ndan itibaren ?eyhülislam’?n yard?mc?s? olarak görev yapan Musa Kaz?m, Hayri Bey’in ?ngiliz-severli?inin aksine, Almanlara duydu?u sempatiyle tan?n?yordu.

Mahkeme’nin R?fat ve Ha?im Beyleri beraat ettirmesinden çok önce de bu ki?ilerin, ?ttihat ve Terakki Cemiyeti olarak adland?r?lan Jön Türklerin daha güçlü liderlerinin elinde birer araç olduklar? biliniyordu.

B?R M?LYON ERMEN? ÖLDÜRÜLDÜ YA DA SÜRÜLDÜ
Amerikan Yard?m Komitesi Türklerin kurbanlar?n?n say?s?n?n sürekli artt???n? bildiriyor 

?MHA POL?T?KASI

Türkiye’nin kas?tl? bir politika yürüttü?ü suçlamas?n? destekleyen mezalime ait
daha fazla detaylar ortaya ç?k?yor.

15 Aral?k 1915

Amerikan Ermeni ve Süryanilere Yard?m Komitesi’nin 70. Caddedeki ofisinde dün yap?lan aç?klamada, Türklerin H?ristiyan Ermenilere yönelik artarak devam eden mezalimine ait yeni bilgiler aktar?ld? ve Lord Bryce’?n, katliamlar?n Türk hükümetinin “Ermeni sorununa son vermek” için Abdülhamit’in bir zamanlar dedi?i gibi “Ermenilerden kurtulmak” amac?yla yürütülen kas?tl? bir plan?n sonucu oldu?unu destekleyen yeni kan?tlar ortaya konuldu.

Komite’nin sekreteri profesör Samuel T. Dutton ?öyle konu?tu. “Amerikan komitesinin eline geçen güvenilir kan?tlara göre, Türkiye’de bir y?l önce 2 milyon nüfusa sahip Ermenilerin en az 1 milyonunun ya öldürüldü?ünü, ya da zorla Müslümanla?t?r?ld???n?, bir k?sm?n?n da ülkeden kaçmak zorunda b?rak?ld???n?, bunlar?n baz?lar?n?n sürgün yollar?nda ölmü? oldu?unu, bir k?sm?n?n Kuzey Arabistan çöllerine do?ru yollarda oldu?unu, ya da oraya varm?? bulundu?unu söylemek do?ru olacakt?r. Kurbanlar?n say?s? hiç durmadan art?yor. Bu zor ve s?k?nt?l? zamanda bile, hiçbir acil yard?m ihtiyac?, peri?an haldeki Ermeni sürgünlerin hayati ihtiyaçlar? kadar büyük olamaz. Amerikan komitesi ?imdiden önemli miktarlarda para toplam?? ve göndermi?tir. ?ngiliz Komitesi de ayn? çal??may? yapm??t?r. Ancak hâlâ cömert katk?lara deh?etli derecede büyük ihtiyaç vard?r. Yap?lacak bütün yard?mlar, 70. Cadde’de bulunan Sayman Charles R. Crane’e gönderilmelidir.”   

Amerikan Komitesi’nin ?cra Sekreteri Walter H. Mallory, komitelerinin Londra’da Lorld Mayor’?n komitesiyle yak?n temas halinde oldu?unu, “her gün inan?lmayacak zulümleri anlatan gerçek raporlar” almakta olduklar?n? belirtti. Kamuoyuna yap?lan aç?klamada, ?ngiliz Komitesi’nden Amerikan Komitesi’ne gönderilen bir mektuptan bir bölüm okundu. Mektupta ?öyle yaz?yor:   

"Komitenin bilgisi dahilinde 180.000 sürgün halen Kafkaslardad?r, 30.000’i burada ölmü?tür. 70.000 ki?i ise Türkiye ve ?ran’?n çe?itli bölgelerine dönmü?tür.” 

Aç?klamada Amerikan Komitesi’nin Konya’daki bir misyondan ald??? bir bilgiye geni? yer verildi. Mektubun bir bölümü ?öyle:

“Yeni valinin gelmesinden hemen önceki büyük sürgünün ard?ndan, Miss C. ile Ere?li yolundaki ilk tren istasyonu olan Ka??nhan’a kadar arabayla gittik; çünkü, oradan trene bindirilmeyi umut eden çok say?da insan yaya olarak buraya sürülmü?tü, biz de onlar? takip ediyorduk. Ka??nhan buraya arabayla yakla??k üç saat mesafede ve Konya’n?n bu kadar yak?n?nda olmas?na ra?men, istasyonun çevresinde tam bir mahrumiyet içinde yerlerde oturan ve yatan 100 ki?i bulduk. Oraya geleli üç gün olmu?, birço?unun yan?na ald??? erza?? tükenmi?ti; bitkin ve bir deri bir kemiktiler, tam anlam?yla resimlerde gördü?ümüz Hintli k?tl?k kurbanlar?na benziyorlard?.

“Konya’dan gelen tren biz oradayken istasyona girdi ve insanlar?n birço?u neredeyse sürünerek vagonlara ula?maya ve binmeye çal??t?lar; ama k?smen biletleri olmad??? için, k?smen de yer kalmad???ndan jandarmalar taraf?ndan geri püskürtüldüler ve zavall? insanlar geri döndüler.”

B?R KADIN ERMEN? KATL?AMLARINI ANLATIYOR
Alman Misyoner, Türklerin amaçlar?n?n imha oldu?unu aç?kça beyan ettiklerini söyledi 

 CANAVARLAR HARPUT’TA ?? BA?INDA

??kence devam ederken, “Hadi ?imdi size ?sa’n?z kurtars?n!” diye kayk?r?yorlard? –

 Kurbanlardan biri Dr. Knapp

12 Aral?k 1915

70 Be?inci Cadde’deki Amerikan Ermeni ve Süryanilere Yard?m Komitesi , dün Tiflis’teki Amerikan konsolosundan bir telgraf ald???n? aç?klad?. Telgrafta konsolos, çe?itli vilayetlerden kendisine yeni gelen bilgilere göre 180.000’den fazla Ermeninin “feci bir halde” oldu?unu yaz?yordu. Bunlardan  110.000’i Erivan’da, 20.000’i Elisavethol’de, 201.000’i Kars’ta ve 50.000’i Tiflis’te bulunuyor. 

Komite ayr?ca, Tiflis’e gönderilen heyetin ba?kan? Dr. Wilson’dan çok yak?nda bir telgraf beklediklerini de aç?klad?. Komite’ye her gün katliamlardan sahneler ula?t?r?l?yor. Bu haberler, memurlardan, misyonerlerden ve Komite üyelerinin iyi tan?d??? di?er ki?ilerden geliyor. Kafkaslar’dan çok uzak olmayan bir yerde görev yapan Alman bir kad?n misyonerin mektubu üç gün önce Komite’ye ula?t?. Yay?mlanmak üzere yaz?lmam?? olsa da, Ermenilerin ba??na gelen korkunç ak?beti bize çok yak?nan gösteriyor.

“Nisan ay?n?n ortalar?na do?ru,” diyor mektubu yazan, “büyük kar???kl?klar oldu?una dair söylentiler duyduk. Hem Ermenilerin, hem de Türklerin anlatt?klar?n? dinledik. Bu anlat?lanlar her yönden birbiriyle uyumlu oldu?u için içlerinde bir gerçeklik pay? oldu?u aç?kt?. Osmanl? hükümetinin Ermenilere silahlar?n? teslim etmeleri için emirler gönderdi?ini, Ermenilerin ise zorunlu hallerde silaha ihtiyaç duyacaklar?n? belirterek bunu reddetti?ini söylüyorlard?. Bu durum sistematik bir katliama neden olmu?. Ermenilerin ya?ad??? bütün köyler yerle bir edilmi?.

Dr. Knapp’?n öldürüldü?ünü dü?ünüyor  

Haziran ay? ba??nda, Bitlis’teki bütün Ermenilerin sürüldü?ünü duyduk. Bu s?rada Amerikal? misyoner Dr. Knapp’in bir Ermeni evinde yaraland???n? ve Türk hükümetinin onu Diyarbak?r’a gönderdi?ini haber ald?k. Diyarbak?r’a geli?inin gecesi de ölmü?. Türk hükümeti ölüm sebebini fazla yemek olarak aç?klam??, ama tabii ki kimse inanmam??.  Bitlis’te katledecek kimse kalmay?nca Türkler Mu?’a yöneldi. O zamana kadar da gaddarl?k yap?l?yordu, ama alenen de?ildi; art?k insanlar? nedensiz yere vurmaya ve sadece zevk için ölene kadar dövmeye ba?lam??lard?.

“Büyük bir ?ehir olan Mu?’ta 25.000 Ermeni vard?. Her köyde yakla??k 500 haneden vard?.  Bütün buralarda art?k tek bir Ermeni erkek bile görünmüyor. Orada burada tek tük kad?nlar görünüyor.”

“Temmuz ba??nda cephaneleri ve on bir topla birlikte 20.000 asker Harput yoluyla ?stanbul’dan Mu?’a geldi ve ?ehri ku?att?. Asl?nda ?ehir Haziran ay?n?n ortas?ndan beri zaten ku?atma alt?ndayd?. Mutasarr?f bu a?amada ?ehri terk etmemizi ve Harput’a gitmemizi emretti. Kalmam?za izin vermesi için ona yalvard?k; çünkü ilgilenmemiz gereken yetimler ve hastalar vard?. Fakat Mutasarr?f öfkeliydi ve söyleneni yapmazsak bizi zorla göndermekle tehdit etti. Ancak daha sonra hastaland???m?z için bir süre daha Mu?’ta kalmam?za izin verildi. Mu?’u terk ederken yetimhanemizdeki Ermenileri de beraberimizde götürmek için izin ald?m; fakat güvenliklerinin sa?lanmas?n? istedi?imizde Mutasarr?f ?u yan?t? verdi: ‘Onlar? yan?n?za alabilirsiniz, ama Ermeni olduklar? için yolda kafalar? kesilebilir ve kesilecektir de.’

“Baz? Ermenilerin kaçmaya çal??t??? bahanesiyle ?ehir 10 Temmuz’da saatlerce bombaland?. Mutasarr?f? görmeye gittim ve binalar?m?z? korumas?n? istedim, cevab? ?u oldu: ‘Lay???n?z? buldunuz, size söylenildi?i gibi gitmek yerine kalmay? siz istediniz. Toplar Mu?’un sonunu getirmek için burada. Türklerin yan?na s???n?n.’ Sorumluluklar?m?z? ve görev yerlerimizi b?rakamayaca??m?z için bu mümkün de?ildi. Ertesi gün Ermenilerin sürgün edilece?ine dair yeni emir yay?nland? ve haz?r olmalar? için üç günlük süre tan?nd?. Gitmeden önce Hükümet Kona??’na giderek kay?t yapt?rmalar? söylendi. Aileleri kalabilirdi, ama mallar? ve paralar?na el konulacakt?.

“Ermeniler gidecek durumda de?illerdi; çünkü yolculuk masraflar?n? kar??layacak paralar? yoktu. Ocaklar?ndan ayr?l?p yolda yava? yava? ölmektense evlerinde ölmeyi tercih ettiler. Yukar?da söylendi?i gibi Ermenilere üç gün mühlet verilmi?ti; ama askerler kap?lar? k?rarak evlere girip içerdekileri tutuklamaya ve hapse atmaya ba?lad???nda ancak iki saat geçmi?ti. Toplar ate?lenmi? böylece insanlar?n Hükümet Kona??’na giderek kaydolmalar? engellenmi?ti. Yetimhanemizin isabet alaca?? korkusuyla hepimiz mahzene s???nmak zorunda kald?k.

Mutasarr?f’a gittim ve hiç olmazsa çocuklara ac?mas? için yalvard?m, ama bo?unayd?. Ermeni çocuklar?n?n da milletleriyle birlikte yok olmas? gerekti?i cevab?n? verdi. Hastanemizdeki ve yetimhanemizdeki herkes al?nd?; bize üç kad?n hizmetçi b?rakt?lar. Tüyler ürperten bu ?artlar alt?nda Mu? yerle bir edildi. Bütün subaylar, bizzat öldürdükleri ve Türkiye’nin Ermeni ?rk?ndan temizlenmesinde paylar?na dü?en k?s?m olarak gördükleri insan say?s?yla övünüyorlard?.  Harput’u terk ettik; Harput Ermenilerin mezar? olmu?tu.

"Hadi ?sa’n?z gelsin de sizi kurtars?n”  

“Harput ve Mezre’de insanlar korkunç i?kencelere dayanmak zorunda kalm??lar. Ka?lar? yolunmu?, gö?üsleri kesilmi?, t?rnaklar? çekilmi?, i?kencecileri ayaklar?n? budam??lar, ya da ayn? at nallar gibi ayaklar?na çiviler çakm??lar. Askerler ?öyle ba??r?yormu?: “Hadi ?sa’n?z gelsin de sizi kurtars?n.”.

 “Temmuz ba??nda 2.000 Ermeni askere yol yap?m?nda çal??mak üzere Halep’e do?ru yola ç?kmalar? emredilmi?. Bunu duyan Harput Ermenileri korkuya kap?lm??lar ve kasabada bir panik ba?lam??. Vali, Alman misyoneri Ehemann’? ça??rt?p, bu askerlere hiçbir zarar  verilmeyece?ine dair sözler vererek halk? yat??t?rmas? için yalvarm??. Ehemann validen söz alarak halk? yat??t?rm??. Fakat bu askerlerin öldürülüp bir ma?araya at?ld???n? duydu?umuzda kasabadan ayr?lmalar?n?n üzerinden çok zaman geçmemi?ti. Sadece birkaç tanesi kaçmay? ba?arm??. Zaten biz de olanlar? onlardan ö?rendik. Valiye protestolarda bulunmak bo?unayd?. Harput’taki Amerikan Konsolosu birkaç kere protestoda bulunmu?, ama Vali onu hiç dikkate almam?? ve ona son derece haysiyet k?r?c? bir ?ekilde muamele etmi?.

“Nisan ay? ba??na do?ru Albay Lange’in ve aralar?nda Amerikan ve Alman konsoloslar?n?n ve ba?ka baz? üst düzey memurlar?n bulundu?u bir ortamda Ekran Bey, hükümetin Ermeni ?rk?n? yok etmeye niyetini aç?kça ortaya koymu?tu. Bütün bu ayr?nt?lar katliamlar?n önceden dü?ünülerek tasarland???n? gösteriyor. Art?k iç bölgeler bütün misyonerler için son derece güvensiz durumdad?r.  Yetkililer nefretlerini son derece aç?k belli ediyorlar ve s?k s?k bize varl???m?z? gereksiz gördüklerini söylüyorlar.”

PAPA KAYSER’E YEN? B?R TALEPTE BULUNAB?L?R

9 Aral?k 1915

T. P. O'Connor, Ermenileri Kurtarmak ?çin Papa’dan Harekete Geçmesinin ?stenece?ini Bildiriyor

?NG?L?Z KOM?TES? FAAL?YETTE

 Komite, Ermenistan’daki Çal??malar?n? Durdurmas?na Neden Olan Korkunç Olaylara Ra?men Faaliyetlerini Sürdürme Karar?n? Ald? 

Londra, 20 Kas?m -- T. P. O'Connor, di?er faaliyetlerinin yan? s?ra eski bir Ermeni dostu olarak tan?n?yor. O’Connor son meydana gelen katliamlarla ve Avam Kamaras?’ndaki tart??malara ilgili yapt??? aç?klamada ?öyle konu?tu:  

"Yard?m edilmesi, bar?nd?r?lmas? ve beslenmesi gereken çeyrek milyon sürgün söz konusu olmasayd?, kendimi ruh halime b?raksayd?m, Ermenistan hakk?nda tek bir sözcük daha söyleyemeyecek kadar umuzsuzlu?a gömülmü? halde olurdum."

"Üç ya da dört y?l önce, Ermeni sorununu tekrar gündeme getirmek mümkün göründü?ünde, Ermeni Komitesi’nin kurulu?una kat?ld?m ve bir süre her ?ey yolunda göründü.”   

"?ki y?ll?k görü?melerin ard?ndan, sonunda Ermenistan’da gerçekle?tirilecek reform için bir program haz?rlamay? ba?ard?k. Bunun için bütün Avrupa devletlerinin onay?n? ald?k. Sava??n ba?lamas?ndan hemen önce reformlar? hayata geçirmek için iki de Genel Müfetti? atanm??t?. ?imdi ise elimize geçen Ermenilerin, ?imdiye kadar yap?lanlar?n en canavarcas? ve en ac?mas?z? olarak tan?mlayabilece?imiz katliamlara u?ramas? oldu. Umutsuzlu?umun hiç de nedensiz olmad???n? görmeniz gerekir."

"Ancak ?ngiliz Ermeni Komitesi çal??maya devam etme karar? ald?. Amerika’da kabaran o büyük merhamet ve deh?et dalgas?, bunun yan? s?ra Amerikan Ermeni Komitesi’nin kurulu?u ve Amerika’dan Rusya ve M?s?r’daki sürgünlere ya?an çok büyük yard?mlar bizim için muazzam bir cesaretlendirici güç oldu. "

"?ngiliz D?? ??leri Bakanl???’na ba?vurduk ve Avam Kamaras?’nda bu konuda bir görü?me aç?lmas?n? talep ettik. Hayat?mda gördü?üm en iyi D??i?leri Müste?ar? olan Lord Robert Cecil an?nda bizi destekledi ve sonuçta görü?me geçen Sal? günü yap?ld?."

"K?sa, ama bulundu?um en heyecan verici görü?meydi. Görü?me Komitemizin Ba?kan? Aneurim Williams’?n konu?mas?yla ba?lad?, benim konu?mamla devam etti. Ard?ndan Lort Robert Cecil k?sa bir konu?ma yapt?. Yap?lan çal??malar?n bize önemli bir materyal kazand?rm?? olmas?, san?r?m ki Amerikan Ermeni Komitesini memnun edecektir.” 

"Meclis görü?mesinin yap?ld??? sabah, parlak bir yazar olan Arnold Toynbee taraf?ndan kaleme al?nan, Ermenistan hakk?ndaki bir bro?ür tüm Avam Kamaras? üyelerine da??t?ld?. Böylesi bir zamanda okunacak y???nla doküman olmas?na ra?men bro?ürün parlamenterlerin ço?unlu?u taraf?ndan okundu?unu görmek beni ?a??rtt?. Anlat?lanlar?n deh?eti herkesini derinden etkilemi?ti. Ancak Mr. Toynbee’nin bro?üründeki materyalin büyük bir bölümünün Amerikan Ermeni Komitesi raporundan al?nd???n? belirtmem gerek. Daha da ileri gidip, yap?lan konu?malar?n hepsinde katliamlar?n devam etmesini engelleme ve katliamlardan kurtulmay? ba?aranlara yard?m etme konusunda bütün ülkelerden daha fazla Amerika’ya umut ba?lamam?z belirtiliyordu diyebilirim."  

"Ancak Amerika’n?n en iyi ?ekilde nas?l yard?m edebilece?i konusunda benim dile getirdi?im gayr? resmi bir talep ile Lord Robert Cecil’in verdi?i resmi cevap aras?nda  bir görü? ayr?l??? olu?tu. Ben ?ngiliz Hükümeti’nin Ba?kan Wilson ve Amerikan hükümetine resmi bir ad?m atmas? yönünden talepte bulunabilece?ini ileri sürdüm. Lord Robert Cecil ise ?ngiliz Hükümeti’nin ba??ms?z ve tarafs?z ülkelere ne yapmalar? gerekti?ini dikte edemeyece?ini, hatta öneride bile bulunamayaca??n? belirtti. ‘Yabanc? ülkelere kar?? nas?l bir tav?r alaca?? konusunda karar verecek olan hükümetlerdir,’ ?eklinde konu?tu.”

"Ancak ben, ikinci bir yol önerdim ve Amerika Birle?ik Devletleri’nin cömert ve hümanist halk?n?n  eziyet çekmekte olan Ermenilere yard?mda bulunmalar? için merhametlerini ve desteklerini talep eden etkili bir ça?r?da bulunabilece?imizi belirttim. Lord Robert bu teklifimi candan kabul etti. Ayr?ca Papa’n?n da müdahalesi konusunda umut ta??yoruz. Lord Robert Cecil, Avam Kamaras?’nda yapt??? konu?mda, bugüne kadar att??? ad?mlar için insanl???n Papa’ya müte?ekkir oldu?unu söyledi. Anlad???m kadar?yla Papa’dan Osmanl? Padi?ah’?na yapt??? ba?vuruya ek olarak, do?rudan Alman ?mparatoru’na da ba?vuruda bulunmas? talep edilecek.”   

"Hükümetten bir di?er talebimiz de ?ngiliz ordusu ve gemilerinin, mümkün olan her durumda katliamdan kaçan Ermenileri kurtarmak için ellerinden gelen her ?eyi yapmalar?yd?. Frans?z gemileri bu ?ekilde davranarak 4.000 s???nmac?y? M?s?r’da karaya ç?karmay? ba?ard?lar. Bildi?im kadar?yla bu yönde talimatlar verilmi? ve olumlu sonuçlar al?nm?? durumda.”   

"Son olarak, Amerikan ve ?ngiliz Ermeni Komitelerinin birbirleriyle, gerekti?inde telgrafla, sürekli temas halinde olmalar?n? öneriyorum. Ben ve di?er arkada?lar?m?n Mr. Oscar Straus ve Mr. Samuel Dutton’la yaz??malar?m?z oldu. Birlikte çal??arak, özellikle s???nmac?lar için bir ?eyler yapabilece?imize inan?yorum. ?ngiliz halk?n?n bu s?k?nt?l? döneminde bile komitemize önemli miktarlarda para geliyor. Bu sayede Ermeni Katolikos’una 8 – 10.000 sterlin gönderdik. Para geldikçe göndermeye devam edece?iz."

ERMEN?LER?N DA?LARDA KAHRAMANCA D?REN???

Erkek, kad?n, çocuk b?çak, t?rpan, ta?larla kar?? koydular

Bryce’a ula?an raporda, kad?nlar?n b?çaklar?n? Türklere saplad?ktan sonra kendilerini öldürdükleri anlat?l?yor

CUMARTES?, 27 Kas?m, 1915

LONDRA, 26 Kas?m – Vikont Bryce bu gece Ermeni katliamlar?na ait yeni bilgileri bir mektupla aç?klad?. Mektupta “bu yeni bilgiler o kadar korkunç ki, bugüne kadar yay?nlananlardan yans?yan deh?eti kat kat a??yor” deniliyor.

Mektup ?u sözlerle devam ediyor: “??lenen bu suçlar?n sonuna kadar teh?ir edilmesi gerekti?ine, di?er uluslar?n yard?mlar?n?n her zamankinden daha fazla peri?an haldeki s???nmac?lara yönelmesi gerekti?ine, özellikle bu insanlar?n dostlar? ve soyda?lar?n?n neler çekti?i bilindi?inden, bunun daha da önem kazand???na inan?yorum.”   

Lord Bryce’a ula?an bir raporda Samsun’un da?l?k kesiminde son Ermeni direni?i ?u ?ekilde anlat?l?yor:

"Hayatta kalan sava?ç?lar kendilerini, yak?n mesafede 30.000 Türk ve Kürtle ku?at?lm?? halde buldular. Bunu, hayatta kalmak için da?l?lar?n her zaman gurur duyduklar? o umutsuz ama kahramanca direni?lerden biri izledi. Erkek, kad?n ve çocuk, ellerine ne geçerse b?çaklar, t?rpanlar ve ta?larla sava?t?lar. Dik yamaçlardan kayalar? yuvarlayarak dü?mana önemli kay?plar verdirdiler. Deh?et verici gö?üs gö?üse sava?ta kad?nlar?n b?çaklar?n? Türklerin bo?az?na saplad???n? görenler var.

"Son sava?ç? da can verdi?inde, Türklerin eline dü?me tehlikesiyle kar?? kar??ya kalan genç kad?nlar, baz?lar? kucaklar?nda çocuklar?yla, kendilerini kayalardan a?a?? att?lar.”

Lord Bryce'?n Mektubu

Lord Bryce verilen detaylar?n Kuzey ve Do?u Anadolu’daki Ermenilerin canavarca, zalim bir ölüme gönderildikleri korkunç tehcir öyküsünü do?rulad???n? ve daha da fazlas?n? anlatt???n? belirtiyor. Elindeki bilgilerin ilk bölümünün Amerika Birle?ik Devletleri’ndeki Soru?turma Komitesi’ne iletildi?ini, ikinci bölümünün ise, olaylar?n cereyan etti?i bölgelerden kaçan s???nmac?lardan bilgi alan Tiflis’teki bir ki?i taraf?ndan kendilerine ula?t???n? ifade ediyor. 

Lord Bryce mektubuna ?u sözlerle devam ediyor: "Van, Mu? ve Samsun bölgelerindeki köylüler ve da?l?lar?n ya?ad??? mezalim, raporun  1. Bölümünde anlat?lan bar??ç? kent halk?n?n ya?ad???ndan çok daha korkunç görünüyor. Birbirini izleyen kan?tlar?n her biri olaylar?n deh?etini daha da art?r?yor ve korkunç bir gerçe?i teyid ediyor.  

"Bu canavarl?klar hayal ürünü de?ildir. Birço?u birbirini tamamlayan farkl? tan?kl?klarla do?rulanm??t?r.  Tan?kl?klar?n hepsi birbiriyle uyum içindedir. Kan?tlar ortadad?r ve baz?lar? çok korkunçtur. Olaylar?n ?u anki a?amas?nda uygar dünya müdahale imkanlar?ndan yoksundur; ama bizler hesap verme gününe kadar sözcüklerle ifade edilemeyecek bu suçlar? akl?m?zdan hiç ç?karmamal?y?z.”

YEN? KANIT

Lord Bryce, Amerika Birle?ik Devletleri’nden gelen tan?kl?klardan bölümler aktard?ktan sonra, a?a??daki bilgilerin de Tiflis’te temas halinde bulundu?u ki?iden geldi?ini belirtiyor: 

"May?s ay?n?n sonuna do?ru askeri vali Cevdet Bey, Van’dan kovulmu?, güneye do?ru kaçm??, Botan’dan geçerek, Kasap Taburu olarak adland?r?lan 8.000 askerle birlikte Siirt’e girmi? ve oradaki H?ristiyanlar?n ço?unu katletmi?. Bu olaylar?n ayr?nt?lar? bilinmese de, Cevdet Bey’in askerlerine, Ermeni piskoposu Ye?i?e Vartabed’i ve Keldani piskoposu Adda Sher’i bir meydanda yakma emri verdi?i iyi haber alan kaynaklar taraf?ndan rapor edilmi?."

“25 Haziran’da Türk güçleri Bitlis’i ku?atarak, civardaki Ermeni köyleriyle ba?lant?s?n? kesmi?. Derken sa?l?kl? erkeklerin büyük k?sm? tek tek evlerinden al?narak ailenin kad?nlar?ndan kopar?lm??. Bunu takip eden birkaç gün içerisinde tutuklanan erkeklerin hepsi ?ehir d???nda vurulmu? ve bizzat kurbanlara kazd?r?lan derin çukurlara gömülmü?ler. Genç kad?nlar ve çocuklar kalabal?k aras?nda payla??lm??, geriye kalan “i?e yaramaz” k?s?m güneye sürülmü?. Bu insanlar?n Dicle Nehri’ne at?larak bo?durulduklar?na inan?l?yor.

"Ne kadar cesur olsalar da, direni? giri?imleri düzenli güçler taraf?ndan ezilmi?. Direnenler, son mermilerini de att?ktan sonra Türklerin eline geçmemek için ya aileleriyle birlikte zehir yutuyor, ya da kendilerini evlerinde öldürüyorlarm??.

Ermeniler i?kence ile öldürüldü

Türkler bu ?ekilde 15.000 Bitlisli Ermeniyi imha etmi?. Temmuz ay? ba??nda hükümet Ermenilerden silahlar?n? teslim etmelerini ve ?ehrin ileri gelenlerinden yüklü bir fidye ödemelerini istemi?. Köyün liderleri korkunç i?kencelere tabi tutulmu?. El ve ayak t?rnaklar?, di?leri sökülmü?; baz?lar?n?n burunlar? kesilmi?; kurbanlar uzun süre ac?lar çekerek ölmü?ler.

“Onlar? kurtarmaya gelen kad?n akrabalar?na ahalinin ve i?kencede sakatlanm?? kocalar?n?n, erkek karde?lerinin gözleri önünde tecavüz edilmi?. Her yan? kurbanlar?n ç??l?klar? ve ölüm iniltileri sarm??, ama canavar Türklerin k?l? k?p?rdamam??.

"Mu? ?ehrindeki Ermeniler, Gotoyan’?n ve di?erlerinin önderli?inde kiliselerde ve ta? binalarda mevzilenerek dört gün boyunca kendilerini savunmu?lar. Alman subaylar?yla takviye edilmi? Türk topçusu, Ermeni mevzilerinin i?ini çabucak bitirmi?. Liderler de dahil bütün Ermeni erkekler vuru?arak ölmü?ler.

“Kiliselerin ve evlerin harabeleri üzerine ölüm sessizli?i çökünce Müslüman güruh, kad?nlara ve çocuklara hücum ederek onlar? köylü kad?n ve çocuklar için önceden haz?rlanan ?ehir d???ndaki büyük kamplara sürmü?ler”.

Kad?nlar ve Çocuklar Yak?lm??

"Bu korkunç olaylara inanmas? güç olabilir, ancak bunlar hiçbir ku?kuya yer b?rakmayacak kadar kesin bir ?ekilde do?rulanm??t?r. Çe?itli kamplarda toplanan bu kad?n ve çocuklardan kurtulman?n en k?sa yolu onlar? yakmakt?. Alican’da, Megrakom’da, Ke?kek’te ve di?er Ermeni köylerinde tahta barakalar ate?e verilmi? ve tamamen savunmas?z bu kad?n ve çocuklar ate?e at?larak yak?lm??.

“Birçok kad?n akl?n? kaç?rarak çocuklar?n? kald?r?p atm??lar, baz?lar? bedenlerini saran alevler aras?nda diz çöküp dua etmi?ler; di?erleri kimsenin duymayaca?? imdat ç??l?klar? at?yorlarm??. Bu e?i benzeri görülmemi? vah?et kar??s?nda k?l? dahi k?p?rdamayan cellatlar bebekleri tek baca??ndan tutup alevlerin içine atarken,  yanmakta olan annelere ?öyle sesleniyorlarm??: “??te sizin aslanlar?n?z”.

“Bu manzaralara tan?k oldu?u anla??lan? Türk mahkumlar deh?ete dü?mü?ler ve bu olay? her hat?rlad?klar?nda delirecek gibi oluyor, havaya sinen yan?k insan eti kokusunun günlerce kald???n? anlat?yorlarm??.”   

ERMEN?LERE YARDIM TÜRK?YE TARAFINDAN ENGELLEN?YOR

Amerikan Komitesi, S???nmac?lara Gönderilen Yiyecek Yard?m?na
Engel Ç?kar?ld???n? Bildiriyor

Komite’ye göre kurbanlar?n say?s? 1 milyona ula?t?

Ciddi Ara?t?rmalar Yaln?zca Van Vilayetinde 55 bin ki?inin
öldürüldü?ünü gösteriyor

1 Kasim 1915

Ermeni katliamlar?na ili?kin çal??malar yürüten ve üyeleri aras?nda Kardinal Gibbons, Cleveland H. Douge, Piskopos David H. Greer, Oscar S. Sraus, Profesör Samuel T. Dutton, Charles R. Crane ve birçok önde gelen ki?inin de bulundu?u Amerikan Komitesi dün bir aç?klama yapt?. Aç?klamada, Türkiye’den gelen güvenilir raporlar?n, Türklerin Ermenilere kar?? yürüttü?ü imha sava??n?n deh?et verici oldu?unu gösterdi?i, ya?ananlarla ilgili bütün gerçekler ortaya ç?kt???nda, bu yap?lan?n, “tarihin en büyük, en can yak?c? ve en keyfi trajedisi” oldu?unu bütün dünyan?n gözleri önüne serilece?i belirtiliyor.  

Komite’nin verdi?i bilgiye göre, imparatorlu?un uzak kö?elerine sürülen Ermenilere g?da yard?m? yapma giri?imi üzerine Türk yetkililer “[Ermenilerin] ömürlerini uzatmak için hiçbir ?eyin yap?lmas?n? istemedikleri”ni belirtmi?ler ve g?da yard?m?n? engellemi?ler.   

Komite, birkaç gün önce tarafs?z bir devlet temsilcisinden ellerine geçen ve Ermenilerin topland??? kamplardaki durumu anlatan bir tan?kl?ktan bölümler aktard?: 

"Kamp yerlerine gittim. Bundan daha ac?nas? bir görüntü hayal edilemez. Neredeyse istisnas?z hepsi, üzerlerinde paçavralarla, pislik içinde, aç ve hastayd?lar.  ?ki ayd?r yollarda olduklar?, elbise de?i?tirme, y?kanma, bar?nma ve do?ru dürüst kar?n doyurma imkân?ndan yoksun olduklar? dü?ünülürse, bunda ?a??lacak bir ?ey yoktu. Bir keresinde görevliler yiyecek getirdi?inde onlar? izledim. Vah?i hayvanlar onlar?n durumundan kötü olamazd?.  Yiyecekleri getiren muhaf?zlar?n üzerine at?ld?lar, jandarmalar onlar? sopalarla dövüyor, bazen öldürecek kadar ?iddetle vuruyorlard?. Onlar? izleyen biri, insan olduklar?na inanmakta zorluk çekerdi. Kamp?n içinden bir geçen oldu?unda, anneler çocuklar?n? almas? için yalvar?yorlard?. Asl?na bak?l?rsa Türkler, köle yapmak, ya da daha kötüsü için gelip bu çocuklar ve k?zlar aras?ndan be?endiklerini seçiyorlard?. Aralar?nda çok az erkek vard?, çünkü ço?u yollarda öldürülmü?tü. Kad?nlar ve çocuklar da öldürülmü?tü. Olan bitene bak?ld???nda, bu ülkenin tan?k oldu?u en ayr?nt?l? ?ekilde organize edilmi? ve en etkili k?y?m?n gerçekle?mekte oldu?u görülüyor.”   

Komite, ellerine geçen raporlar?n hepsinin de birbirini do?rulad???n? belirtti ve ?öyle devam etti: “Hepsi de imha harekat?nda kullan?lan yöntemlerin ayn? oldu?unu, ayn? toptan yok etme amac?n? ve zalimli?i ortaya koyuyor. Konstantinopolis’teki hükümetin Ermenilerin ülkeyi terk etmelerine izin vermemesi de imha amac?n?n bir ba?ka kan?t?d?r.

"Türkler yap?lan mezalimi inkar etmiyor, bunun kendilerini sadakatsiz bir ?rktan gelebilecek muhtemel bir sald?r?ya kar?? korumak için ald?klar? askeri bir önlem oldu?unu ileri sürüyorlar. 

"?u ana kadar kaç ki?inin can verdi?ine ili?kin bir tahminde bulunmak imkans?z. Van vilayetinde yürütülen ciddi bir ara?t?rma öldürülen 55.000 ki?inin isimlerini tespit etti. Yak?n zamanda Anadolu boyunca seyahat eden bir görgü tan???, çöl gibi çorak bir arazide yol kenar?ndaki kamplarda, yiyecek hiçbir ?eyi olmayan, peri?an halde, kendinden geçmi?, açl?ktan ölmekte olan 50.000’den fazla insan görmü?. Sava??n ba??nda muhtemelen 2 milyon nüfusa sahip Ermenilerin 1 milyonunun ya öldürüldü?ünü, ya Müslüman haremlerinde al?konuldu?unu, ya da zorla Müslümanla?t?r?ld???n? söylemek abart? olmayacakt?r.”

Komite, Konstantinopolis’deki Büyükelçi Morgenthau’a telgrafla 106.000 dolar gönderdi?ini, bunun 100.000 dolar?n?n Türkiye’deki Ermenilere, geri kalan?n?n da M?s?r’a kaçan Ermenilere yard?m amac?yla kullan?laca??n? belirtti. Saymanl???n? Mr. Crane’nin yapt??? Komite’nin bürosu 70 Be?inci Cadde’de yer al?yor. 

B?R TÜRK ERMEN?LER? NASIL TANIYOR?

Hükümetlerine ihanet ederler, H?ristiyan Misyonlar?na s???n?rlar ve tehlikeli asiler olarak davran?lmay? hak ederler.

Z?YA MÜFTÜZADE BEY


18 Ekim 1915

New York, 15 Ekim 1915 - THE NEW YORK TIMES editörüne: Konuyla ilgili birkaç ki?inin Amerikan kamuoyunu kar??t?rmak için öncülük etti?i sözde Ermeni katliamlar?na ili?kin kampanya öyle boyutlara ula?m?? durumda ki, kendimi birkaç noktaya dikkat çekmek zorunda hissetmi? bulunuyorum. Bunu yaparken üzüntü duyuyorum, çünkü hem kendi insanlar?mdan baz?lar?n?n kusurlu hareketlerini yabanc? gözlerin önüne sergileme konusunda isteksizim, hem de gerek kamusal hayatta, gerekse özel hayat?mda herkesin yaln?zca kendi i?ine bakmas? gerekti?ine inanan bir ki?iyim. 

Bunu belirttikten sonra, K?z?l Haç Birli?i’nin ve di?er kurulu?lar?n resmi tebli?lerinde bile geçen “Ermenistan” terimini özgürce kullananlara bir soru soray?m: Bu Ermenistan nerededir? E?er bu terimi bir miktar Ermeni bar?nd?ran bütün vilayet ve ?ehirleri kastediyorlarsa o zaman Ermenistan’?n yaln?zca Hindistan ile Yunanistan aras?nda kalan bütün bölgeyi de?il, ayn? zamanda çok say?da Ermeninin ya?ad??? New York ?ehrini de kapsamas? gerekir. Ama sorun ?urada ki, bu yerlerin hiçbirinde Ermeni nüfusu önemli bir ço?unlu?u olu?turmamaktad?r. T?pk? New York’ta oldu?u gibi, buralarda da bir çok milliyet temsil edilmekte, örne?in yukar?da belirtilen bölgede milyonlarca ?ranl?, Rus, Türk, Kürt, Arap, Suriyeli, Bulgar vs. ya?amaktad?r.

E?er Ermenistan sözcü?üyle, Ermeni nüfusun daha yo?un oldu?u Rus s?n?r?na kom?u bölgeyi kastediyorlarsa, bu terimin Kafkaslardaki, Rus nüfusun en büyük ço?unlu?u olu?turdu?u bütün kom?u Rus vilayetlerini kapsamas? gerekir. Tabii bunu hiç akla getirmemek gerek, çünkü bu durumda Ermenistan’?n yeniden do?u?u, Rusya’n?n safl???, aç?k fikirlili?i, özgürlük ve e?it haklar a?k? sayesinde küçük milletler hamisi bat?l? güçlerle ittifaka giren Ruslar?n “Küçük Babas?”n?n birkaç vilayeti elinden kaç?rmas? sonucunu do?uracakt?r!

Meselenin asl? ?udur ki, kurulmu? bir Ermenistan yoktur ve t?pk? Rusya’dakilerin Rus vatanda??, Amerika’dakilerin Amerika Birle?ik Devletleri vatanda?? olduklar? gibi Türkiye’deki Ermeniler de Osmanl? vatanda??d?r ve bunlar?n hepsi söz konusu ülkeleri yöneten yasalara uymakla yükümlüdürler.   

?imdi Ermenilerin ulusal özelliklerine bakal?m. Türkiye, Asya, Avrupa, Amerika, nerede yerle?mi? olurlarsa olsunlar, [Ermenilerin], ticari faaliyetleriyle bütün Do?ululara atfedilen güvenilmezlik özelli?ine büyük ölçüde katk?da bulunmu? olan nankör bir unsuru olu?turduklar?n? söylersek haks?zl?k etmi? olmay?z. Dolay?s?yla, Türklerin elinde u?rad?klar? muameleyi abartmak için onlara yak??t?r?lan sakin ve bar??ç? bir ?rk olmaktan çok uzakt?rlar; ço?unlu?u, dünyan?n her taraf?nda onlarla temas halinde bulunanlar taraf?ndan istenmeyen bir unsur olarak görülürler.

[Ya?anan] üzücü duruma ili?kin olarak, Mr. Lansing’in “iki ülkenin halklar? aras?ndaki dostane duygular? büyük ölçüde tehlikeye atacakt?r” sözlerinde yapt??? gibi, Osmanl? hükümetinin uygulamalar? hakk?nda nihai bir yarg?da bulunmadan önce, Amerikan kamuoyuna, baz? Amerikan ve bir k?s?m Avrupa gazetelerinde yay?nlanan foto?raflar? hat?rlatmak isterim. Bu foto?raflar “Mevzilenerek Osmanl? birliklerine ate? açan Ermeni gönüllüler”i göstermektedir. Amerikan halk? “Mevzilenerek Amerikan birliklerine ate? açan Ermeni gönüllüler”i gösteren foto?raflar görselerdi, yani bir k?s?m Amerikal? Ermeni bu ?ekilde hareket etmi? olsayd?, hem de bu Amerika’n?n bir yabanc? güçle sava? halindeyken gerçekle?seydi, ne dü?üneceklerini sormak isterdim.     

Britanya Parlamentosu’nda, bir Rus ?ehri olan Tiflis’ten ele geçti?i beyan edilen bir belgeden aktar?lanlar, bunun yan? s?ra Lord Bryce’?n ba?kanl???ndaki Soru?turma Komisyonu’nda anlat?lanlar, en hafif tabiriyle a??r? derecede abart?lm?? ifadelerdir. Bizi karalamakta hayati ç?kar? olan dü?manlar?m?z?n a?z?ndan anlat?lanlar?n güvenilirlikten yoksunlu?u o kadar barizdir ki, bunun üstünde daha fazla durmak gereksiz.  Lord Bryce’?n Komisyonu’nun raporunda yer alan de?erlendirmelerin gerçekli?inden ?üphe etmek için, bir an durup, söz konusu komisyonun, birkaç bin mil uzaktaki, sava? halindeki bir ülkenin s?n?rlar? dahilinde, dolay?s?yla maddi olarak ula??lmas? imkans?z bir yerde cereyan etti?i iddia edilen uygulamalar? nas?l soru?turabilece?ini dü?ünmek bile yeter.

Dikkate al?nmaya de?er tek tan?kl?klar yak?nda ülkelerine geri dönen Amerikan misyonerlerin anlat?mlar?d?r.  Bu ba?lamda bir görgü tan???n?n en yeni beyanlar?ndan sadece birini örnek vermek için, Amerikan Yabanc? Misyonlar Heyeti üyesi Dr. Yarow’un 6  Ekim tarihinde THE NEW YORK TIMES’ta yay?nlanan sözlerini aktaraca??m. Dr. Yarow, “1.500 kararl? Ermeni, Van’? 5.000 Türk ve Kürde kar?? yirmi yedi gün boyunca teslim etmedi ,” demi?.

?imdi, sözlerimi dikkatle dinleyin: Van bir Osmanl? ?ehridir. Kararl? Ermenilerin yapt??? aç?k isyand?r ve örgütlü hukuk gücüyle kar??l?k verilmesi gereken bir ?eydir. Dr. Yarow garip bir ?ekilde Türklerin ba??nda bir Alman subay?n?n oldu?unu ve isyan? bast?rmak için bir howitzer topu kulland?klar?n? bir suçmu? gibi sunuyor, sanki hukuka uygun kurulmu? bir hükümetin vatanda?lar? aras?ndan “kararl?” bir k?sm?n?n ayaklanmas?n? bast?rmak için ba?ka yollar bulmas? gerekiyormu? gibi!...    

Yine garip bir ?ekilde Dr. Yarow, Türklerin, “korunmak amac?yla” be? Amerikan ve bir K?z?lhaç bayra?? çekmi? olan misyon binalar?na özellikle ate? açmas? bir suçmu? gibi sunuyor; oysa “ku?atma s?ras?nda B?Z yaln?zca bula??c? hastal?klarla de?il Türklerle de sava?mak durumundayd?k” diyerek kendisinin ve çal??ma arkada?lar?n?n asi Ermenilere sa?lad??? deste?i ve söz konusu bayraklar?n yasal olmayan bir ?ekilde kullan?ld???n? itiraf ediyor.  Bu ?ekilde ilk ve esas amaçlar?n?n “Türklerle sava?mak” oldu?unu ve Amerikan bayra??n?n kötüye kullan?ld???n? aç?kça kabul etmi? oluyor. Bu ko?ullar alt?nda Türklerin kas?tl? olarak misyon binalar?na ate? açmas? ?a??rt?c? bir ?ey mi? Van ya da Türkiye’nin herhangi bir yerinde Amerikan misyonlar?n?n “Türklerle sava?mak” yerine görevlerini, Amerikan Misyon Heyeti taraf?ndan Türkiye’ye gönderilme amaçlar? olmas? gereken,  karde?çe sevgi ve genel H?ristiyan ilkelerine ili?kin vaazlar vererek yerine getirmeleri gerekti?ini belirtmek isterim. Böyle olsayd? Osmanl? ?mparatorlu?u’ndaki misyon binalar? her türlü sald?r?dan muaf ve emniyet içinde olacaklard?.

Kad?nlar ve çocuklara yönelik kas?tl? bir suç i?lenmesi durumunda bunu sonuna kadar ve samimiyetle k?nayan ilk biz oluruz; ancak ülke ve halk konusunda bilgilerime dayan?yor ve kendimi katliam ve mezalimi içeren örgütlü, genel bir hareketin varl???n? kati surette reddecek bir pozisyonda görüyorum. Karga?a s?ras?nda kad?n ve çocuklar öldürülmü?se bunu da k?nar?m; ancak uygar oldu?unu iddia eden milletlerin sava? halinde oldu?u zamanlarda her gün benzer kazalar?n oldu?unu belirtmek isterim. Dolay?s?yla bunlar? bir talihsizlik ama sava??n kaç?n?lmaz kötülüklerinden biri olarak görmek gerekir. 

Ermenilerin,  Osmanl?  ?mparatorlu?u’nun dü?man i?gali tehdidi alt?nda olan ya da olabilecek bölgelerinden kitleler halinde sevki ve sürgünü konusunda ise, Ermenilerin Ruslara verdi?i deste?i bunun hakl? gerekçesi olarak görüyorum. Burada dikkat edilmesi gereken husus Ruslar?n Türk topraklar?n? i?gal etmeyi, yaln?zca Ermenilerin iç ayaklanmas?n?n gerçekle?ti?i Van ve civar?nda ba?arm?? olmalar?d?r.  Dolay?s?yla mant?kl? olan, yasal olarak kurulmu? bir hükümetin, nüfusun bir unsurunun ihanetine u?rad???nda, benzer ihanet olaylar?n?n tekrarlanmas?n? ve bunun ülkenin di?er bölgelerinde yaratabilece?i sonuçlar? engellemek için kar???kl?k ç?karan bu unsurun bütün üyelerini, tek tek her birini, kolay kontrol edebilece?i bir yerde toplamas?d?r.

Elbette bu kadar geni? ölçekli bir sürgün sefalet, hastal?klar ve hatta yasa ve ahlak d??? hareketlere yol açacakt?r. Bu ?ngiltere, Hollanda ve di?er ülkelerdeki Belçikal? s???nmac?lar?n ya?ad?klar? ile kan?tlanm??t?r. Benzer ?zd?raplar?n Osmanl? ailesine dahil bir ?rk?n omuzlar?na yüklenmesi son derece üzücüdür, ancak bunun suçlusu yaln?zca Ermenilerin kendileridir.    

 ZIA MUFTY-ZADE BEY

TÜRK?YE’DEK? I?IK SÖNEB?L?R

Peygamber’in evinde Ermenilerin H?ristiyanl??? ve Bat? Uygarl???n? Korumak ?çin Yapt?klar? Her ?ey

BY ARSHAG MAHDESIAN
Ermeni Editör ve Yay?nc?
28 Ekim 1915

The New York Times Editörüne: Türk mezaliminin önde gelen savunucular?ndan Ziya Müftüzade, Osmanl? hükümetinin i?ledi?i suçlar? ipe sapa gelmez ifadelerle hafife almaya ve hakl? ç?karmaya çal???rken soruyor: “Ermenistan nerede?” 

Müftüzade, Rusya, ?ran ve Türkiye olmak üzere üç devlet aras?nda bölündü?ü için Ermenistan’?n art?k var olmad???n? ileri sürüyor. Ancak Polonya da üç devlet aras?nda bölünmü? durumda. Biz “Polonya nerede?” diye soruyor muyuz? 

Halep, Adana, Trabzon, Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbekir, Mamurat-ül Aziz ve Sivas Türkiye topraklar?nda. Türk hükümetinin kendisi Rus-Türk sava?? s?ras?nda Ermenistan’?n varl???n? resmen kabul etmi?ti. Türk ordusu yenilgiye u?rad???nda Sultan ve dan??manlar?, muzaffer Rusya’?n Erzurum, Diyarbekir ve Sivas’? ilhak edebilece?ini anlam??t?. Bunun üzerine Osmanl? hükümeti Ermenilerden ya?ad?klar? vilayetler için Osmanl? hükümdarl??? alt?nda siyasi özerklik talep etmelerini istemi?ti. Ancak ?ngiliz filosu ?stanbul önlerine geldi?inde Türkiye bundan cesaret alarak Rus delegasyonunun Ayastefanos Antla?mas?’n?n XVI. Maddesi’nde yer alan “Ermenilere idari özerklik” ifadesini kabul etmemi?, bunun üzerine söz konusu ifade “Reformlar ve ?slahat” olarak de?i?tirilmi?ti. Söz konusu reform ve ?slahat uygulamalar? Türk topraklar?n? i?gal eden Rusya taraf?ndan garanti alt?na al?nacakt?. Berlin Kongresi’nde, Büyük Britanya’n?n çabalar?yla Rusya’n?n i?galine ili?kin bölüm ç?kar?lm?? ve Berlin Antla?mas?’n?n LXI. Maddesi Ayastefanos Antla?mas?’n?n XVI. Maddesi’nin yerini alm??t?. Ayastefanos Antla?mas?’n?n XVI. Maddesi ile Berlin Antla?mas?’n?n LXI. Maddelerinde vücut bulan diplomatik görü?meler, Türk ?mparatorlu?u’nda Ermenistan’?n varl???n? tart???lmaz bir ?ekilde kabulü anlam?na gelmi?tir.  

Ayr?ca bir ulusun varl??? yaln?zca onun siyasi ba??ms?zl??? ile de?il, onun uygarla?t?r?c? faaliyetleriyle de belirlenir. ?mparatorlu?un toplam nüfusunun 32 milyon oldu?u tahmin edilmektedir. Bunun yaln?zca 1 milyon 100 bini Ermenidir. Ancak Ermenilerin 82 bin ö?rencinin okudu?u 782 e?itim kurulu?u varken, Türklerin yaln?zca 150 okulu ve 17 bin ö?rencisi vard?r. 

Türk ?mparatorlu?u’nda Ermenilerin ekonomik gücü hakk?nda bir fikir vermek için belirtelim: Marcel Leart’?n kay?tlar?na göre, alt? Ermeni Vilayetinden en küçü?ü olan Sivas’ta 166 ithalatç? vard?r ve bunlar?n 141’i Ermeni, 13’ü Türk, 12’si Rumdur.  

150 ihracatç?dan 127’si Ermeni, 23’ü Türktür.  

37 banker ve kapitalist’ten 32’si Ermeni, yaln?zca 5’i Türktür. 

9.800 dükkan sahibinden 6.800’ü Ermeni ve yaln?zca 2.550’si Türktür. Geri kalanlar çe?itli milliyetlerden ki?ilerdir.   

Yerli sanayi için de ayn? durum geçerlidir. 153 fabrika ve un fabrikas?ndan 130’u Ermenilere, 20’si Türklere ve 3 hal? imalathanesi yabanc? ve yabanc? ortakl? ?irketlere aittir. Bütün bu i?letmelerin personeli Ermenidir. Çal??anlar?n say?s? 17.000 olup, bunlar?n 14.000’i Ermeni, 3.500’ü Türk, 200’ü Rum ve di?er milliyetlerdendir. 

Türkler Orta Asyan?n Turan ?rk?ndand?r. Onlar?n Suriye, Mezopotamya, Bizans, Arabistan, M?s?r, Ermenistan ve Yunanistan’da ortaya ç?kmalar?yla birlikte buralarda uygarl?k yok olmu?tur. Türklerin bu çölle?tirici etkisini Victor Hugo ?u çok yerinde sözlerle ifade etmi?tir: "Les Turcs ont passé a tout est ruine et deuil." (Türkler geçti?i yerlerde arkalar?nda y?k?nt? ve a??tlar b?rakm??lard?r). Türklerin Araplarla hiçbir kan ba?? yoktur, bu nedenle de onlar?n uygarl??? üzerinde hiçbir haklar? yoktur. Arap, Türkten tamamen umudunu kesmi?tir. Arapçada ?öyle bir laf vard?r:

Üç ?ey u?ursuzluk getirir – Çekirge, ha?arat ve Türk. 

Her taraftan y?k?c? Türk topluluklar? taraf?ndan ku?at?lm?? olan Ermeniler, önce H?ristiyan olmalar?, sonra da kültürleri ile bat? uygarl???n?n temsilcileri olmu?lard?r. Türkler Osmanl? ?mparatorlu?u’nda caniler yeti?tirirken, Ermeniler doktorlar, zanaatkârlar ve bilginler yeti?tirmi?lerdir. Edirne’deki ünlü Camiyi, Konstantinopolis’teki Süleymaniye Camiini Ermeni bir mimar olan Sinan tasarlam?? ve in?a etmi?tir. Ç?ra?an, Beylerbeyi ve Dolmabahçe Saraylar?n? yine Ermeni olan Balyanlar in?a etmi?tir. Dolmabahçe saray? için Theophile Gautier “[onu] Büyük Kanal’dan Bo?aziçi k?y?lar?na ta??nm?? bir Venedik saray? zannedebilirsiniz, ancak ondan daha da gösteri?li, daha heybetli ve daha yüksek bir zevkle süslenmi?tir” diye yazm??t?r.

Türkiye’ye matbaay? ve tiyatroyu da Ermeniler getirmi?tir. Türk Anayasa’s?n? haz?rlayan Midhat Pa?a’yla birlikte çal??an iki önde gelen Ermeni ?ahsiyet, Odian ve Servicen’dir. Ermeni dilbilimciler olmasayd? Türklerin kendi dillerine ait bir dilbilgisi bile olmayacakt?. Paris’teki sayg?de?er Türk sürgünü ?erif Pa?a, 10 Ekim tarihli THE TIMES’ta yay?nlanan ?u sözlerindeki samimiyet nedeniyle kutlanmay? hak  eder:   

"Sadakatleri, ülkeye hizmetleri, devlete kazand?rd?klar? yetenekli devlet adamlar? ve görevlileriyle, sergiledikleri zeka ile Türklere en s?k? ba?larla ba?l? bir ?rk varsa, o da kesinlikle Ermenilerdir.” 

Ayr?ca Türkiye’deki Ermenistan, Türklerin yiyece?ini sa?lam??t?r. Bir Türk’ün bu ülkedeki o?luna gönderdi?i mektuptan al?nm?? a?a??daki paragraf bunun kan?t?d?r: 

"Gönderdi?in çeki sana geri gönderiyorum. Çünkü burada art?k hiç reaya kalmad??? için çeki bozduram?yorum. **** Çok zor zamanlar geçiriyoruz o?lum. Reaya bizim için her ?eydi. **** K?? geldi?inde hepimiz açl?ktan ölece?iz, çünkü biliyorsun, hepimizin tek dayana?? reayan?n ürünleriydi.” 

Bütün bu gerçekler ortadayken birisi de ç?k?p Ziya Müftüzade’ye sormaz m?: “Türkiye nerede?” 

ARSHAG MAHDESIAN New York, 19 Ekim 1915.

B?NLERCE K??? ERMEN?LER?N KATL?N? PROTESTO ETT?

Yaln?zca Bir Kad?nla Bir Erkek Mezalimi K?nayan Kararlara Kar?? Ç?kt?

TÜRKLER 500.000 K???Y? ÖLDÜRDÜ
______________
D??i?leri Bakanl???’n?n Verilerine Göre Çeyrek Milyon Kad?na Tecavüz Edildi

18 Ekim 1915

Central Park West 62. Sokaktaki Century Theatre salonunu dolduran büyük bir dinleyici kitlesi dün ö?leden sonra Türklerin Ermenilere yapt??? mezalimi k?nayan kararlar? alk??larla kar??lad?. Bu arada ad?n? Brown olarak veren bir erkek izleyici aya?a kalkarak kararlar? tart??mak istedi?ini belirtti.

Ad?n?n Mrs. Brooks oldu?unu söyleyen bir kad?n da, ba??rarak toplant?y? sabote eden ki?iyi destekledi?ini, onun dinlenmesi gerekti?ini söyledi. Adam zor kullan?larak salondan ç?kar?ld?; ancak birkaç dakika sonra geri dönerek öfkeyle söz almak istedi?ini tekrar etti.

Toplant?, Ermenistan’daki mezalimi lanetlemek amac?yla, ileri gelen Amerikal?lar ve tan?nm?? Ermenilerden olu?an bir komitenin giri?imiyle düzenlenmi?ti. The Independent’?n yaz? i?leri müdürü Hamilton Holt’un ba?kanl???n? yapt??? toplant?n?n konu?mac?lar? Amerikan Yabanc? Misyonlar Heyeti’nden Peder Dr. Lames L. Bardon, Haham Stephen S. Wise, Peder John J. Wynne, S.J., Katolik Ansiklopedisi editörü S.J., W. Brouke  Cochran, Türkiye Van’da görev yapm?? olan Dr. Ernest Yarrow ve Peder Dr. William J. Haven’d?.

Kabul edilen kararlar ?öyle: 

Uygar dünyan?n Türk ?mparatorlu?unda Ermenilere yönelik seriler halinde katliamlar ve tehcirle derinden sars?lm?? oldu?unu; ve

Bu suçlar?n ve mezalimin çal??kan, verimli ve bar??sever bir halka kar?? yap?ld???n?, bunlar?n ne hukuk, ne de insanl?k aç?s?ndan hiçbir hakl? gerekçesinin olamayaca??n?; ve  

Hayatta kalan Ermenilerin imdatlar?na ko?ulmas?na ve yard?ma büyük ihtiyaç duyduklar?n?;  

Göz önünde bulundurarak, Amerikan vatanda?lar? olarak bizler, bütün bu vicdans?z ve insanl?k d??? uygulamalar? ?iddetle protesto etmeye, yetkililerden ve Türk  ?mparatorlu?u üzerinde etkide bulunabilecek herkesden bu haks?zl?klara son vermelerini ve Amerikan Büyükelçisi’nden ve tarihleri ve ba?ar?lar? ile imparatorlu?a katk?larda bulunmu? olan bu halk? kurtarabilecek ve yerlerine iade edebilecek di?er ki?ilerden mümkün olan her türlü yard?m? yapmalar?n? istirham etmeye karar vermi? bulunuyoruz.    

Ayr?ca, sava??n, nerede ve hangi ulus taraf?ndan yürütülüyor olursa olsun, masum insanlara kar?? insanl?k d??? davranman?n mazereti olamayaca??n? belirtiriz. Sava?ç? konumunda olmayan insanlar?n katledilmesi, i?kence, beden uzant?lar?n?n kesilmesi, tecavüz, dünyan?n en güzel yerlerini cehenneme çevirmi?tir. Uluslar?n Tanr?s? ve ortak insanl???m?z ad?na sava?an ülkeleri uygarl??a ve ahlaka kar?? i?lenen bu suçlara son vermeye ça??r?yoruz.  

Peder Wynne kararlar? okudu?u ve Mr. Holt  onaya sundu?u s?rada Brown yüzü k?pk?rm?z? halde aya?a f?rlad?. 

Bir kaç ki?i, toplant?y? sabote eden adam? platformdan a?a??ya indirmek üzere ona do?ru ko?tular. Ayn? anda Mrs. Brooks araya girerek bu ki?iye söz hakk? verilmesini talep etti ve onu salondan ç?karmakta olan ki?ilerin pe?inden ko?tu. 

Bu olay kar??s?nda, aralar?nda Kardinal Early’i temsil eden Peder Lavelle, Chicago’den Charles R. Crane, Peder Dr. H.P. Mendes, Profesör William W. Rockwell, Profesör Samuel P. Dutton ve di?er ileri gelen ki?ilerin bulundu?u sahnedekiler de, izleyiciler de ayaktayd?lar.   

Müdahale edenlere öfkeyle direnen ve yol boyunca her ad?mda onlarla mücadele eden adam sonunda salondan ç?kar?ld?.   

Mr. Holt aç?l?? konu?mas?nda, “Bu toplant? tarihte gördü?ümüz en büyük kitle k?r?m? k?namak üzere düzenlenmi?tir. Türkiye’de yap?lanlar dünya tarihinin en zalimane katliamlar?d?r.  Bunu  durdurmak için, Ermenileri kurtaracak tek güç olan  H?ristiyan Almanya’ya ba?vurmal?y?z. Ça?r?m?za Kontantinopolis taraf?ndan kulak verilmeyebilir ama sesimiz Berlin’de kulaklara ula?abilir,” dedi.    

?lk konu?mac? Dr. Barton’d?: “Türk ?mparatorlu?unda Ermenilerin durumuna ili?kin, görmezden gelemeyece?imiz verileri de?erlendirmek üzere buraday?z,” dedi.  Ermeni Mezalimi Komitesi’nin raporuna at?fta bulunan Barton, rapordaki verilerin büyük bir bölümünün Washington’dan, D??i?leri Bakanl???n?n belgelerinden al?nd???n? belirtti. 

Barton sözlerine ?öyle devam etti: "Komite bulgular? elde etmek amac?yla Washington’a gitti ve D??i?leri Bakanl???’na gelen resmi raporlar? inceledi. Bu raporlar? ula?t?ran ki?ilerin isimlerini neden yay?nlamad???m?z? soruyorlar. Neden son derece aç?k.  Türkiye’nin yasalar?ndan biri de cezaland?rmakt?r. Konsoloslar?m?zdan birisi, ad?n?n gizli tutulmas?n?, çünkü ad? bilinirse görevinden istifa etmek zorunda kalaca??n? bildirdi.”     

Dr. Barton büyük bir y???n olu?turan elindeki belgeleri gösterdi. Bunlar?n hepsi D??i?leri Bakanl???’na gelen raporlard?. Bu belgelerden, binlerce vakada ölümle sonuçlanm?? korkunç i?kencelerden örnekler veren bölümler okundu. 

Dr. Barton bir Amerikan Üniversitesi’nden mezun olan ve Amerika’ya yeni dönü? yapan tan?nm?? bir Ermeninin tan?kl???n? okudu. Bu ki?i 1.215 erke?in u?rad??? ak?beti anlat?yordu. Bu insanlar bir araya toplanm?? ve “hükümet emriyle” yirmi be? ki?ilik gruplar halinde yola ç?kar?ld?ktan sonra “canavarca yöntemlerle” öldürülmü?tü.  Tan???n anlat?m?na göre, onlar? öldürenler Türk jandarmalar?, katiller ve hapishanelerden Ermenileri katletmek üzere sal?verilen suçlulard?. 

Tan???n ifadesi ?öyle devam ediyordu: “Katillere yapt?klar?na kar??l?k verilen ödül, kurbanlar?n üzerinden ç?kan para ve de?erli e?yalard?. Bu ki?ilerden birisi bir gecelik kazanc?n?n 150 pound e?de?eri Türk liras? oldu?unu övünerek anlat?yordu.” 

Bourke Cochran ise, kendisine 500.000 ile 800.000 aras?nda Ermeninin katledildi?i, 250.000 kad?n ve k?z?n tecavüze u?rad??? bilgisinin verildi?ini söyledi. Ermenistan sorunu, Mr. Cochran’a göre, 1898 Küba sorunundan milyon kat daha feciydi.    

Haham Wise son konu?mac?yd?. Türkiye’nin bir kar??t?, ya da Ermenistan’?n savunucusu olarak de?il, ister Almanlar taraf?ndan Belçikal?lara, ister Ruslar taraf?ndan Yahudilere, ister Türkler taraf?ndan Ermenilere yönelik olsun, insanl??a kar?? i?lenen suçlar? protesto etmek için burada bulundu?unu söyledi. Almanya ve Avusturya’n?n Ermenilere yönelik mezalimi durdurmak için çok ?ey yapabileceklerini, ama yapmad?klar?n?, bu ?ekilde davranmalar? durumunda sonunda bu uluslar?n “baz? zaferlerin, bütün yenilgilerden daha büyük bir felaket oldu?unu” göreceklerini belirtti.  

“E?er Almanlar hâlâ tarafs?zl???n? koruyanlar?n iyi niyetini kötüye kullanacaklarsa,” diye devam etti Haham Wise, “bu mezalim dolu dizgin devam etsin. E?er kendilerini ?slah edeceklerse Türklere ‘tek bir damla kan daha dökülmemelidir’ demelidirler. 

?zleyicilerin hepsinin elinde, alt?nda imza yeri bo? olan, Alman ?mparatoru ve Almanya halk?na hitap eden, Ermenilere yap?lan mezalime son vermek için ellerindeki bütün yetki ve olanaklar? kullanmaya ça??ran dilekçeler vard?. 

TÜRK YETK?L? KATL?AMLARI ?NKÂR ED?YOR

New York Türk Ba?konsolosu Ermenilere ?li?kin Raporun
uydurma oldu?unu iddia ediyor

ANCAK OLAYLARIN C?DD?YET?N? KABUL ED?YOR

Celal Bey: Van’da Devrim Örgütleniyordu, Bu Yüzden ?üpheli ?ah?slar?n Oradan Ç?kar?lmas? Gerekti

15 Ekim 1915

New York’taki Türk Ba?konsolos Celal Münif Bey, THE TIMES’a verdi?i resmi demeçte geçen Pazar günü Ermeni Katliamlar? Hakk?nda Amerikan Komitesi’nin aç?klad??? raporun düzmece oldu?unu iddia etti. Raporda, son bin y?lda hiçbir halk?n, Türklerin Ermenilere yapt??? korkunç mezalime u?ramad???, katliamlar?n Konstantinopolis’te hükümet taraf?ndan al?nan kararlar uyar?nca yap?ld??? ve bunun bütün bir milleti imha etme giri?imi oldu?u belirtilmi?ti.     

Raporu imzalayanlar aras?nda Piskopos David H. Greer, Cleveland H. Dodge, Oscar S. Straus, Haham Stephen S. Wise, Peder Dr. James L. Barton, William Sloan, Profesör Samuel P. Dutton, Charles R. Crane ve Arthur Curtis James bulunuyor. Raporun yay?nlanmas?ndan sonra Kardinal Gibbons da komiteye kat?lmay? kabul etti.   

Raporun önsözünde Komite, burada yaz?lanlar?n do?rulu?una kefil oldu?unu belirtiyor ve ?öyle devam ediyor: “Ermenilere kar?? yap?lan hareket, bütün Türk olmayanlar?, misyonerleri ve Siyonistler dahil ilerici unsurlar? hedef almakta.” 

Dünkü say?s?nda THE TIMES, Osmanl? devletinin New York’taki en üst düzey temsilcisi olan Celal Bey’e, Osmanl? hükümetinin temsilcisi olarak Ermeni Mezalimi Komitesi’nin yöneltti?i suçlamalara verecek cevab?n?n olup olmad???n? sordu.  Bunun üzerine Celal Bey, a?a??daki beyanat? verdi.

"Gazetelerde, Türkiye’deki Ermenilerin katliama u?rad???na ili?kin haberler geni? yer buluyor.  Baz?lar? akla hayale gelmeyecek ?ekillerde katledilen Ermenilerin say?s?n?n 800.000 oldu?unu iddia edecek kadar ileri gidiyor.   

"4 Ekim tarihli THE NEW YORK TIMES, sözde Ermeni Katliamlar? Komitesi’nin, baz?lar? ileri gelen  Amerikal?lar olmak üzere, birkaç ki?i taraf?ndan imzalanan bir raporu yay?nlad?. Raporda, memleketlerine yeni dönen misyonerlerin getirdi?i bilgilere dayanarak kad?n ve çocuklar?n Türkler taraf?ndan topluca öldürüldü?ü iddia ediliyor. Ayr?ca Türkiye’deki çe?itli kaynaklardan elde edildi?i iddia edilen bilgiler de yer al?yor, ancak bu bilgileri veren ki?ilerin isimleri belirtilmiyor. Ba?ka bir deyi?le Lord Bryce taraf?ndan onaylanm?? olsa bile, do?rulu?u kan?tlanmam?? ya da kan?tlanamayan mezalim raporlar? uydurma olarak kabul edilmelidir.

"Türk hükümetine kar?? bu olmayacak suçlamalar, haberlerin do?rulu?unu ara?t?rmak için hiçbir çaba göstermeden gazetelerde yay?nland?.   

"Ben ne oldu?unu anlatay?m: Geçen y?l sava? patlak verdi?inde, daha Türkiye Almanya ve Avusturya-Macaristan’?n yan?nda yer almam??ken ba??ms?zl?k hayalleri gören Türkiye’deki Ermeniler, di?er ba?kalar? gibi, Almanya ve müttefiklerinin Avrupa haritas?n? alt? hafta içinde silip süpürece?ine ve bunun sonucunda Türkiye’nin Üçlü ?tilaf devletleri aras?nda payla??laca??na, böylece de Türk vilayetlerinin bulundu?u topraklar üzerinde ba??ms?z bir Ermenistan kurulabilece?ine inanm??lard?. Ermeniler böyle bir durumu oldu bitti sayd?lar ve faaliyetlerine h?z verdiler.

Buxton karde?lerden biri, Londra’daki Balkan komitelerinin ba?kan?,  Ermeni devrimci komiteleriyle görü?mek üzere gizlice Osmanl?’n?n Van vilayetinin merkezi olan Van ?ehrine geldi. Buraya Kafkasya’daki Tiflis ?ehrinden geçerek gelmi?, Tiflis’te de Rusya’daki Ermeni komiteleriyle toplant?lar yapm?? ve Türkiye’deki Ermenilerle Türk hükümetine kar?? ortak faaliyet yürütme planlar?n? tart??m??lard?. Bu devrimci komiteler böylece harekete geçmi?ler, Ruslar taraf?ndan silahland?r?larak Ruslar?n, Rus s?n?r?n?n yak?n?ndaki Van’? ele geçirmesine yard?m etmi?lerdi.       

"Hemen ard?ndan Rusya himayesinde Van’da özerk bir Ermeni yönetimi kuruldu ve valili?i de Aram adl? bir ki?i üstlendi. Bir süre önce New York gazeteleri, Amerika’ya gönderilen ve alt?nda Van Valisi olarak bu asinin ve Van’?n Ermeni Piskoposunun imzalar? bulunan bir maddi yard?m talebini yay?nlad?lar.   

“K?sacas?, imparatorlu?un bu bölgesindeki Ermeniler Türk yönetimine kar??, Türkiye’nin en az?l? dü?man? olan Rusya’n?n i?ine gelecek ?ekilde silahl? bir ayaklanmaya giri?mi?lerdir ve bu yüzden ancak asi olarak de?erlendirilebilirler. Elbette, böylesi bir zamanda, Türk ?mparatorlu?u’nun ölüm kal?m meselesi söz konusuyken, Van’? geri ald?ktan ve Ruslar? geri püskürttükten sonra Türk birliklerinden, bu devrimcilere kar??, hem de kendilerine silahla direndikleri ko?ullarda, nazik davranmalar? beklenemezdi. Öldürülenlerin hiçbiri Amerikal?lar?n inanmas? beklenen düzmece raporlarda belirtildi?i gibi kad?n ve çocuk de?il, hepsi isyanc? unsurlardand?, suç üstü yakalanan ki?ilerdi, ya da ba?ka ?ekillerde Türk hükümetine kar?? ihanet içinde davran??larda bulunanlard?.      

“Ayr?ca Türk hükümeti, de?erli askeri bilgilerin dü?man saflar?na s?zmas?n? engellemek için bütün ?mparatorlu?un emniyetini tehlikeye atan ?üpheli unsurlar? ülkenin iç bölgelerine göndermeyi bir zaruret olarak gördü. 

"Mütecaviz olmayan halk?n mütecavizlerin akibetini payla?t??? durumlar meydana gelmi? olabilir ve benim bu ?ekilde talihsiz olaylar? k?nayacak son ki?iler aras?nda yer almayaca??m aç?kt?r. Mateessüf sava? zaman?nda bu ikisini birbirinden ay?rmak kati surette imkans?zd?r. Hareketinin cezas?n? yaln?zca mütecaviz çekmez, onun pe?inden sürükledi?i ki?iler de çeker.

"Ne var ki bu üzücü olaylar ne kadar esef verici olursa olsun, son tahlilde, Ermenilerin tek suçlayabilecekleri ki?ilerin yine kendileri oldu?unu söylemek zorunday?z.  

“Bugün böylesine hararetli bir Türk kar??t? olarak ortaya ç?kan ve New York gazetelerinde Türk hükümeti ve halk?n? k?namak üzere gelecek Pazar günü yapacaklar? toplant?y? ilan eden misyoner derneklerinin hangi saiklerle hareket etti?ini tart??man?n ?u an zaman? olmad???na inan?yorum. Anla??ld??? kadar?yla yukar?da ad? geçen ve 4 Ekim’de THE NEW YORK TIMES’da yay?nlanan rapor da, merkezleri 70 5. Cadde’de bulunan bu derneklerden kaynaklanm??t?r. Söz konusu derneklerin niyetlerini çok iyi bilmekteyiz ve yak?n bir zamanda bunlar aç??a ç?kacakt?r.”

Kendisine, beyanat?n?n son bölümünde, Ermeni Mezalimi Raporu’nun “kaynakland???” ki?ilerin niyetlerinin Türkler taraf?ndan çok iyi bilindi?i ve “yak?n bir zamanda aç??a ç?kaca??” yolundaki sözleriyle ne demek istedi?i soruldu?unda Ba?konsolos, “halihaz?rda bu konuda daha fazla konu?mak istemiyorum” ?eklinde cevap vermi?tir.